Nhà toán học hàng đầu rời Mỹ, chọn về nước cống hiến sau 40 năm: Là hậu duệ gia tộc khoa học quyền lực nhất Trung Quốc, đặt nền móng cho tên lửa và hạt nhân của nước này

Nhà toán học Qian Hong – hậu duệ của một trong những gia tộc khoa học hàng đầu Trung Quốc – đã trở thành cái tên mới nhất rời Mỹ để trở về nước.

Sau hơn 40 năm sinh sống và làm việc tại Mỹ, ông từ nhiệm vị trí giáo sư danh hiệu tại Đại học Washington để gia nhập Đại học Tây Hồ (Westlake University), ngôi trường tư thục danh tiếng tại miền Đông Trung Quốc.

Việc Qian được bổ nhiệm làm giáo sư chính thức tại Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành của trường vào tháng trước đánh dấu bước ngoặt so với truyền thống nhiều thập kỷ qua của gia tộc vốn thường hướng ra Mỹ.

Động thái này nhanh chóng thu hút sự chú ý trong giới khoa học Trung Quốc, bởi họ Qian từ lâu gắn liền với nhiều cột mốc quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa khoa học – kỹ thuật của nước này.

Gia tộc Qian có nhiều gương mặt trụ cột: ông nội của Qian Hong, Qian Baojun, từng du học Anh từ những năm 1930 và là người đặt nền móng cho chương trình sợi hóa học đầu tiên của Trung Quốc.

Trong khi đó, Qian Xuesen được mệnh danh là “cha đẻ” chương trình tên lửa, còn Qian Sanqiang là người đặt nền tảng cho nghiên cứu hạt nhân. Dù vậy, nhiều thành viên xuất sắc của dòng họ trong nhiều thập kỷ đã sang Mỹ phát triển sự nghiệp và ở lại không trở về, trong đó có Roger Y. Tsien – cháu của Qian Xuesen và là nhà vật lý từng đoạt Nobel.

Qian Hong sinh năm 1960 tại Thượng Hải, tốt nghiệp cử nhân vật lý thiên văn tại Đại học Bắc Kinh năm 1982 trước khi sang Đại học Washington ở St. Louis (Mỹ) làm nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành hóa sinh và sinh học vật lý.

Giai đoạn 1990 – 1994, ông làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Oregon và Viện Công nghệ California (Caltech), tập trung vào động học và nhiệt động lực học của quá trình gấp cuộn protein.

Năm 1997, ông gia nhập khoa Toán ứng dụng của Đại học Washington ở Seattle với vị trí trợ lý giáo sư, đồng thời kiêm nhiệm giảng dạy tại khoa Công nghệ sinh học của trường Y. Sau đó, ông được trao ghế giáo sư danh hiệu Olga Jung Wan.

Nghiên cứu của Qian xoay quanh mô hình toán học cho các hệ thống sinh học, đặc biệt là toán học ngẫu nhiên và nhiệt động lực học phi cân bằng. Ông đã đề xuất nhiều khái niệm mới có cơ sở toán học, được đánh giá là “đặt nền tảng toán ứng dụng vững chắc cho một khuôn khổ sinh học lý thuyết thống nhất”, theo trang giới thiệu tại Đại học Tây Hồ.

Ngoài ra, Qian từng là phó tổng biên tập của một loạt tạp chí thuộc Hiệp hội Toán học Công nghiệp và Ứng dụng (SIAM) của Mỹ - hiệp hội khoa học lớn nhất thế giới dành riêng cho toán học ứng dụng; đồng thời tham gia ban biên tập nhiều tạp chí về hóa sinh vật lý, sinh học hệ thống và sinh học định lượng.

Ông được bầu làm hội viên của Hiệp hội Vật lý Mỹ năm 2010. Một năm sau, ông đồng sáng lập Hội nghị Gordon về Vật lý Ngẫu nhiên trong Sinh học – chuỗi hội nghị quốc tế chuyên sâu về giao thoa giữa vật lý thống kê và sinh học.

Việc trở về của Qian là một phần trong làn sóng quay lại Trung Quốc của loạt nhà khoa học tên tuổi sau nhiều năm gây dựng sự nghiệp tại Mỹ, trong bối cảnh môi trường chính trị tại Mỹ trở nên khó khăn hơn đối với giới nghiên cứu gốc Trung.

Tháng 11 năm ngoái, Lin Wenbin – một trong những gương mặt tiên phong trong lĩnh vực khung hữu cơ kim loại (MOF) – cũng rời Đại học Chicago để gia nhập Đại học Tây Hồ.

Theo SCMP